Nota van aanbieding

Het bestuursakkoord en de uitvoeringsagenda

Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Goirle heeft, gebaseerd op het coalitieakkoord, een uitvoeringsagenda vastgesteld voor een bestuursperiode van vier jaar, eindigend in het voorjaar van 2022. De begroting 2022 is daarom de laatste begroting die door ons wordt aangeboden in deze bestuursperiode. Het merendeel van de beoogde maatschappelijke effecten uit het bestuursakkoord 2018-2022 is inmiddels gerealiseerd dan wel in gang gezet. Zo zijn in 2021 de contouren voor een nieuwe visie Sociaal Domein en de Omgevingsvisie aan uw raad aangeboden. Bovendien moet de discussie over de strategische heroriëntatie in 2021 ervoor zorgen dat Goirle ook op langere termijn financieel gezond blijft. Naast heroriëntatie op 'wie we zijn' en 'waar we heen willen' denken we vervolgens na over wat onze rol als gemeente in de samenleving is en de mate en het tempo waarin we de beoogde ambities -uit Omgevingsvisie, beleidsvisie Sociaal Domein of anderszins- kunnen realiseren. Een nieuwe, geactualiseerde uitvoeringsagenda, op te stellen ná de verkiezingen van 2022, moet daarbij zicht brengen op een stabiel evenwicht waarin inkomsten, uitgaven, taken en ambities in balans zijn.

Corona in Goirle in 2022 e.v.

Zoals het er nu naar uitziet, zal in 2022 de corona-pandemie nog steeds onze samenleving beïnvloeden. Wij blijven dat volgen. Op dit moment voorzien wij dat vooral extra aandacht voor ondernemers nodig zal zijn. De steunpakketten zijn in 2022 naar alle waarschijnlijkheid afgebouwd. Wat wij als gemeente kunnen doen, zetten we voort. Het gaat dan om:

• De speciale coronapagina voor ondernemers op de website van de gemeente. Op deze internetpagina is de wegwijzer voor ondernemers te vinden. Deze wegwijzer is door team Economie en Domein Sociaal ontwikkeld en biedt antwoord op hulpvragen van ondernemers op zowel financieel als psychosociaal vlak;
• Een maandelijks ondernemersspreekuur;
• Zolang er steunregelingen zijn, houden wij het  TOZO-loket open dat is ontwikkeld en waar ondernemers direct naar doorverbonden kunnen worden. Dit loket wordt beheerd door medewerkers van de afdeling Werk en Inkomen;
• Door de coronagerelateerde hulpvragen van ondernemers is het zwaartepunt in werkzaamheden van team Economie verschoven. Deze hulpvragen zijn acuut en krijgen daarom voorrang;

Verder monitoren wij met behulp van het onderzoek Waar staat je gemeente op de effecten van corona m.n. ten aanzien van eenzaamheid.

Doorontwikkeling Planning & Control

Vooruitlopend op een nog met het auditcomité af te stemmen doorontwikkelplan voor de Planning & Control-cyclus, waarin ook de aanbevelingen van de rekenkamer-commissie worden betrokken, is zowel in het proces van totstandkoming van deze programmabegroting, als in het daaruit voortgekomen resultaat in de vorm van het hierbij aangeboden boekwerk, een verbeterslag in gang gezet. Het college benadrukt  vooral in gang gezet, omdat we ons realiseren dat met deze eerste inspanningen het uiteindelijke doorontwikkelresultaat nog behaald moet worden. Met name de verbeterslag in de gehele organisatie, waarbij het college beoogt dat de aan de raad voor te leggen producten uit de P&C-cyclus een samenhangend en logisch geheel vormen en bovendien beter aansluiten bij het abstractieniveau dat past bij de kaderstellende en controlerende rol van de raad. Dit vergt een aanzienlijke, ambtelijke inspanning die zich grondig zal moeten richten op de blik op het eigen werk, de samenhang daarvan met het werk van collega's, de bedoeling van dat werk en de mate waarin het bijdraagt aan de realisatie van beoogde resultaten. Met die inspanning moet een verdere verbeterslag mogelijk worden gemaakt om concrete werkzaamheden en activiteiten op ambtelijk niveau te vertalen naar betekenisvolle, meetbare en beïnvloedbare effecten en indicatoren voor de raad. Daarin speelt de doorontwikkeling van bedrijfsvoering in brede zin, maar met name de mate waarin data gestuurd werken wordt doorgevoerd, vanzelfsprekend een belangrijke rol. Maar ook de organisatie-ontwikkeling en het bestuurlijke vernieuwingstraject bieden kansen om elkaar te helpen in positie te komen bij de rol die we hebben: dat geldt niet alleen voor de ambtelijke organisatie, maar ook voor management, college en raad.

Concreet ziet u in de voorliggende begroting de volgende resultaten van de ingezette verbeterslag:

• Eerste aanzet om activiteiten te vertalen naar meetbare effecten. U leest dus niet meer overal terug
  welke activiteiten we ondernemen in 2022. Wél wat het resultaat van de activiteiten gaat zijn. Het
  'opstellen van een beleidsstuk' is niet iets waar de raad op stuurt of waaraan onze inwoner direct iets heeft. De effecten van dat beleid wél. We willen dus bewegen van de inspanningsverplichting naar een resultaatverplichting. Die nieuwe denkwijze is nog niet overal gemeengoed;
• De verplichte BBV-indicatoren zijn per thema in tabelvorm opgenomen, met meerjarige cijfers én vergelijkende cijfers van gemeenten in dezelfde grootteklasse alsmede van Nederland. Bovendien is
  een eerste slag geslagen om ook kwantitatieve gegevens op te nemen van aanvullende, lokale
  indicatoren. We gaan graag samen met uw raad aan de slag om deze lokale indicatoren naar
  behoefte en binnen de mogelijkheden te evalueren en aan te vullen ten behoeve van toekomstige
  P&C producties.  
• We rapporteren over de in 2022 nog resterende bezuinigingen in de bijlagen.
• Nieuw beleid is al in de begroting verwerkt. Bij voorgaande begrotingen waren aparte stukken         bijgevoegd waarin keuzemogelijkheden voor nieuw beleid en bezuinigingsvoorstellen voor de raad       waren opgenomen alsmede een 1e en 2e begrotingswijziging. Het begrotingsboekwerk was         daarmee een  soort 'doe-het-zelf' pakket dat nog tijdens de raadsvergadering moest worden samengesteld. Het opnemen van het nieuw beleid in de primaire begroting draagt bij aan de overzichtelijkheid en past bovendien bij datgene wat het feitelijk is: een voorstel van het college voor de begroting. Het is aan de raad om daar in het bestuurlijke traject in de voorgestelde vorm mee in te stemmen, dan wel tot amendering over te gaan.

Programmaplan - financieel

Financieel perspectief

De meerjarenraming in de begroting 2021 maakte inzichtelijk dat voor Goirle vanaf 2024 rode cijfers dreigen. Sindsdien zorgden een aantal autonome ontwikkelingen, voortschrijdend inzicht én tussentijdse besluitvorming door college en raad ervoor dat de meerjarenramingen er op dit moment als volgt  uitzien.

1. We krijgen extra compensatie voor de tekorten in de jeugdhulp. Deze compensatie wordt deels afgebouwd.
2. In de meerjarenraming was al rekening gehouden met een structurele compensatie van € 350.000.
3. De opbrengst ozb is hoger vanwege enerzijds een hogere inflatiecorrectie en anderzijds door een hoger volume ozb-capaciteit. Deze volume capaciteit was bij de perspectiefnota niet bekend.
4. Op basis van een 1e prognose 2021 voor de regionale jeugdhulp wordt het budget verlaagd met € 198.000 naar € 7,5 miljoen.
5. Deze mutatie is op basis van de mei-circulaire.
6. In augustus 2021 werd bekend dat in verband met wetswijziging van de toepassing van het woonplaatsbeginsel de bijdrage, die wij vanaf 2016 hiervoor hebben ontvangen, vervalt.
7. Als gevolg van het btw besluit sport betekent de btw voortaan aan last voor de gemeente. Tot en met 2023 worden we hiervoor gecompenseerd.
8. In de meerjarenraming was rekening gehouden met een generieke salariskostenstijging van 3% voor 2021. Op basis van de huidige inzichten is een percentage van 2% voldoende en dat werkt structureel door.
9. Onder de rubriek overige mutaties worden alle kleine mutaties gesaldeerd zoals vrijval kapitaallasten, afwijkende prijscompensatie e.d.

Uitkomst begroting 2022 en de meerjarenraming 2023-2025

Belangrijk uitgangspunt bij de realisatie van onze doelstellingen en effecten is het voeren van een goed financieel beleid teneinde een sluitende (meerjaren)begroting te realiseren met een in financieel opzicht gezond meerjarenperspectief. Voor het begrotingsjaar 2022 zijn we als college daarin deels geslaagd. Het begrotingsjaar 2022 is sluitend met een voordelig saldo van € 795.000, maar we delen met uw raad onze grote zorgen over het meerjarenperspectief. Daarom is met het traject strategische heroriëntatie actie ondernomen om ons voor te bereiden op het -in financieel opzicht- zwaar weer dat op ons af dreigt te komen.

In deze posten voor lasten nieuw beleid is rekening gehouden met structurele en incidentele dekkingsmogelijkheden voor het opvangen van de lasten voor nieuw beleid. Het betreft een structureel bedrag van € 50.000 voor o.a. lagere budgetten voor Geo en telefonie. Daarnaast is er incidenteel dekking gevonden voor een bedrag van € 113.000.

De begroting 2022 sluit met een positief resultaat van € 795.000. De Provincie toetst op het structurele saldo. Na correctie voor incidentele lasten bedraagt het structureel saldo voor 2022 € 1.090.000 positief.
De meerjarenraming vertoont tekorten vanaf 2023 die oplopen naar bijna 1,2 miljoen in 2025, met name veroorzaakt door de verwerking van de voorlopige herverdeeleffecten van het gemeentefonds. We gaan nog steeds uit van een maximaal nadeel in 2023 van € 15 per inwoner, jaarlijks oplopend met € 15. Overigens hebben wij ook rekening gehouden in onze meerjarenraming met de extra gelden die we hebben ingerekend voor de compensatie van de  kosten van de jeugdzorg. Voor 2022 is dat een bedrag van € 1.521.000 aflopend via € 1.250.000  in 2023 naar € 1.150.000 in 2024 en € 1.100.000 in 2025. De afloop zet zich verder door na 2025.

Budgetrecht van de raad

Op grond van de Financiële verordening gemeente Goirle 2019 autoriseert de raad met het vaststellen van de begroting de totale baten en lasten per thema (art 5.1). Deze baten en lasten worden aan het eind van elk thema in tabelvorm weergegeven. Het college verdeelt de door de raad op themaniveau vastgestelde middelen vervolgens over de producten. Daarbij houdt het college zowel rekening met regulier werk, als met de (nieuwe) beleidsvoornemens voor 2022. Onder elke thematabel treft u een specificatie van de middelen voor nieuw beleid waarvoor het college voorstelt deze in de themaramingen van de begroting 2022 en de meerjarenraming op te nemen.

Autorisatie investeringskredieten

Daarnaast informeren wij u op programmaniveau over het investeringsplan. Bij de begrotingsbehandeling geeft de raad aan van welke nieuwe investeringen hij op een later tijdstip een apart voorstel voor autorisatie van het investeringskrediet wil ontvangen. De overige investeringen worden bij de begrotingsbehandeling geautoriseerd(art. 5.2 Financiële verordening).

Voor 2022 is een totaal aan investeringen begroot van bijna € 7,6 miljoen. De geraamde investeringen betreffen binnen programma 1 de vervanging van de hockeyvelden van MHC, voor programma 2 de investeringen voor infraplan wegen en rioleringen en de investeringen voor de proeftuin en voor programma 4 de vervanging van de installatie in de raadszaal.

Risico's en onzekerheden

Voor een goed oordeel over de financiële positie van Goirle is het belangrijk om inzicht te hebben in de risico's. In de paragraaf weerstandsvermogen worden die risico’s gekwantificeerd en afgezet tegen het beschikbare weerstandsvermogen. Daarnaast melden wij u nog enkele onzekerheden waarmee in de begroting geen rekening is gehouden:

• De onzekerheid dat de extra impuls van het rijk voor jeugdzorg door een nieuw kabinet niet structureel wordt gemaakt.
• Onder het kopje  'coronacrisis' is aangegeven dat de omvang van de impact nog niet kan worden ingeschat. In de begroting is met het structurele effect op de financiële positie nog geen rekening gehouden.
• Over de herverdeling van het gemeentefonds verwachten wij aan het einde van dit jaar duidelijkheid. In de meerjarenraming zijn we vanaf 2023 uitgegaan van een maximaal nadeel van      € 15,00 per inwoner.

Financiële positie breder beschouwd

Voor beoordeling van de financiële positie kijken wij verder dan alleen naar het saldo van de meerjarenraming. Indicatoren als de ontwikkeling van de reserves en schulden (schuldquote, solvabiliteit, etc.), belastingdruk, het perspectief op de grondexploitaties en inschatting van risico's zijn onderdeel van het oordeel over de financiële positie. Het weerstandsvermogen in de begroting 2022 blijft ruim boven de door de raad vastgestelde norm. Onze reserves nemen in de loop van deze raadsperiode af. Op basis van de doorrekening van de algemene weerstandsreserve daalt de vrije reserve eind 2022 naar € 2,8 miljoen. Daarnaast hebben we nog de algemene reserve grondexploitatie van afgerond € 4,2 miljoen zodat onze incidentele weerstandscapaciteit € 7.0 miljoen bedraagt. Daarmee is onze weerstandscapaciteit redelijk te noemen.

In de paragraaf weerstandsvermogen zijn de indicatoren voor beoordeling van de financiële positie verder uitgewerkt.

Belastingdruk

De lokale lastendruk wordt bepaald door de som van de onroerende-zaakbelastingen, de rioolheffing en de afvalstoffenheffing. De onroerende-zaakbelastingen hebben wij verhoogd met 1,9%, gelijk aan de inflatie in periode mei 2020 - mei 2021. De tarieven voor de rioolheffing dalen met 3%. De tarieven voor de afvalstoffenheffing dalen voor een eenpersoonshuishouden met 5% en voor een meerpersoonshuishouden stijgen deze met 1%.

In de paragraaf lokale heffingen wordt nader ingegaan op de belastingvoorstellen.